Woordenboeken

Stambomen

Trefwoordenlijst en vertaalwoordenboek - Letter D: (Terry van Erp)

Een genealogisch woordenboek, mogelijk gemaakt door: Genealogie van Erp

Door | Terry van Erp
Start project | Maart 1996
Laatste update | January 2019
Aantal pagina's | 26
Update van de oude website | Genealogie van Erp

Klik op de letter van uw keuze om een andere lijst te bekijken

Letter D trefwoordenlijst

D	Latijns cijfer voor 500
d	afk. dit, zogenaamd, bijgenaamd, afgesproken
d	afk. doopregister
d	afk, de
d	afk, denier, 1/12 sou, penning, duit,
d	afk. dito, evenzo, eveneens
d.	afk. demoiselle, dochter
d.	afk. dominus, doctor
d.	afk. denarius, betaalmiddel, romeinse zilvermunt
d.a.	afk. dicti anni, de genoemde jaren
d.d.	afk. de dato, op de dag (van maken)
d.g.	afk. Dei gratia, door de gratie gods
d.o.m.	afk. Deo optimo maximoque, aan de heerlijke opperste god
d.v.	afk. deo volente, gods wil
da pacem domine	de 17e zondag na drie-eenheid
da-erde	potaarde, klei
daaerbi	daarbij
daalder	munt17e-20e eeuw, gelijk aan 31½ stuivers ook, gelijk aan 46 stuivers en 4 penningen ook, gelijk aan 30 stuivers ook, belasting
daaraan	daarna, daaropvolgende
daaruyt	waaruit
dac	de dakstoel van een huis
dachclocke	morgenklok, aanvang van de werkdag
dachcost	dagloon
dachgelt	strafgeld, betaald "ter penen" voor elke dag uitstel van betaling ook, betaling voor een dag werken
dachhouder	verdediger, advokaat
dachhure	dagloon
dachloon	dagloon
dachmael	oppervlakte maat, 1 dachmael = 1/4 bunder ook, de oppervlakte die in een dag geploegd kon worden
dachmaet	grootte van een stuk grond, dat in een dag gemaaid kon worden, in Drenthe ca 66 are
dachmoes	ontbijt
dachrake	morgenschemering, ochtend
dachspise	proviand voor een dag
dachstonde	een bepaald uur van de dag, vervaldag van een termijn
dachter	dochter
dachuerder	dagloner
dachvaerden	oproepen voor de rechtszitting
dachwaerde	dagwacht
dachwaker	waker voor overdag
dachwerker	zie dachwrocht
dachwrocht	dagloner, daggelder
dackvast	goed en waterdicht dak
dacmaker	dakdekker
dadinge	een aankondiging van op een bepaalde dag te houden gerechtelijke handeling
dadingen	in rechte optreden, onderhandelingen voeren over een b.v. overeenkomst
dadingenman	scheidsrechter
dadinxluden	zie; arbitres, schrijvers, vastleggers van de minnelijke schikking
dadungsluden	scheidsrechters, goede mannen
daeck	zie dac
daer	daar
daer aen	waaraan
daerake	dageraad
daeranevolgende	daarna, daaropvolgende
daerbevoren	daar voorafgaand
daerentenden	aan het einde van een termijn
daerentusschen	intussen
daermede	daardoor, daarmee
daernaastkomende	eerstkomende
daernaestcomende	eerstkomende
daertoe	bovendien, daarbij, daartoe
daerute	daaruit
daervore	daarvoor, van te voren
daerwaert	daarheen
daes	zotskap
daet	rechtshandeling, vastlegging in een akte, handeling, daad
dagarbeider	dagloner, per dag in te huren arbeider
dagbrief	dagvaardiging, schriftelijk stuk van dagvaardiging
dagebrief	zie dagbrief
dagedinc	de dag waarop een gerechtelijke behandeling van een zaak plaats vind
dagegelt	zie dachgelt
dagelijcheit	dagvaardiging
dagelyx gerechte	lage rechtbank, die de bloedban niet bezit
dagement	dagvaardiging
dageslicht	daglicht
dagge (ijzer)	gebogen voegspijker, ook korte degen
daggelder	dagloner, per dag in te huren arbeider
daghes	dag, in de vorm van de volgende dag
daghuurder	dagloner, per dag in te huren arbeider
daginge	dagvaarding, oproeping
dagmaal,	zie dagwand
dagmaat	zie dagwand
dagmaet	zie dachmat
dagmeet	zie dachmat
daguerreotype	lichtbeeld, dmv chemische inwerking op metaalplaat. veel oude beelden zijn volgens dit principe gemaakt
daguir	dagloon
dagvaert	dagreis, reis welke een dag lang duurt
dagverst	uitstel van een bepaa
dagwand	oppervlakte maat, 1 dagwand is de oppervlakte welke men kon ploegen in een dag, = 1/4bunder = 100 vierkante roeden
dagwenne	dagtaak
dair omme	daarom
dairup	waarna, daarna
dake	met stro of riet afgedekt dak
daken	zie dake, ook, licht beneveld zijn, vast zijn aan, neerdalen
dalen	afstammen
daler	daalder, betaalmiddel
dalewaert	naar beneden
dalinge	laagte, vallei
dalle funèbre	grafsteen, zerk
daller	zie daler
dallinc	vandaag, heden
damas	damast
dambese	jeneverbes
dame	benaming voor een gehuwde vrouw van hogere rang, ook damhert
damman	zie ambtman
dammasten	gekleurd weefsel met figuren
dammona / dumun	appingedam
dammsetzer	stratenmaker
damnabel	verdoemelijk
damnatie	verdoeming, verdoemenis, veroordeling
damneeren	doemen, verwijzen
damneren	veroordelen
damneren	doemen, verwijzen, veroordelen, verdoemen
damoseel	jonkheer
damosele	jonkvrouw
dampneeren	veroordelen
damsater	aan de dijk wonend
danatie	zie donatio
dando in huiusmodi redempione	gevend in geval van een dergelijke lossing
dangereus	trots, verwaand
dangereux	gevaarlijk
dangier	gevaar
danne	dennenboom
dant	jong meisje, maar in de slechte betekenis als slordig etc.
dant	heer, titel van geestelijke
dantler	uitdrager, opkoper
dantse	tapijt, kleet
dapifer	drossaard
dardemande	wol van slechte (derde) kwaliteit
dare	geven
dare ad censum	in cijns geven
dare ad pactum	in pacht geven
darie	veen, slechte grond
darincbarner	veenbrander, werkman die “darinc” brand voor het zout
darincschop	derrieschop, bats
darink	met klei vermengde zouthoudend veen waaruit turf en zout werd gewonnen
darinc	zie darink
darmgerde,	buikriem van paard
darmschrobber	arbeider die darmen schoon schrapt voor gebruik bij worsten vullen
darsch	zie dersch
dartigh	dertig, 30
das	heraldiekteken, roofdier in zwart met bles ook, damhert, geven
dat recht leyt	er wordt geen recht gesproken.
data generali absolutione (in articulo mortis impertiri solita	na het geven van de algemene absolutie (die men gewoonlijk ontvangt in het stervensuur
date	op een zeker tijdstip, ook dagtekening
datechismo onderwijsen.	catechismus onderwijzen.
dateeren	zie dateren
dateren	dateren, de dag er bijschrijven, op een zeker tijdstip vaststellen
dato	op de dag van uitgeven
datum	gegeven, dag van uitgeven
daubenmacher	kuiper
dauwen	Dauw-water
daventria(e)	(te) Deventer
davidjoristisch	opvattingen volgens de Delftenaar en wederdoper david joris, (1501-1556)
davitzgulden	betaalmiddel, 1 davitzgulden = 20 stuvers
dcc	afk. de cette commune, in deze gemeente, dorp
dcd	afk. de ce diocède, in dit bisdom
dcella	afk. domicella, juffrouw, dochter van de heer, jonkvrouw
dch	afk. de ce hameau, uit dit gehucht, buurtschap
dcp	afk. de cette paroisse, tot deze parochie
dd.	afk. op huw. akte, doopdatum
de	van (bij namen), over
de (mea) licentia	met (mijn) toestemming
de consensu meo	met mijn toestemming
de consensu parentum	met toestemming van de ouders
de consensu pastoris	met toestemming van de pastoor
de consensu quorum interest	met toestemming van de belanghebbenden
de dato	van/op de dag
de expressa licenta	met de uitdrukkelijke vergunning
de gratia speciali	door een bijzondere gunst
de hodie	vanaf de huidige dag
de jeune åge pour une humain	minderjarige leeftijd , onbeiaert (vlaams)
de labore suo vivens	die zijn brood verdient door zijn werk
de mandato	bij opdracht
de more	volgens de gewoonte
de nocte	s nachts
de panibus	3e zondag voor Pasen
de quota litis	deel in geding te nemen
de ratio caveeren	zeker stellen
de rato cavere	zeker stellen
de sacro fonte susceperunt	ze namen (het kind) op van de h. doopvont
de suis vivens	die in zijn eigen onderhoud voorziet
de wijle	omdat
deaurator	vergulder
debarqeeren	ontladen
debat	strafschrift, beschrijving, schriftuur waarin iemand een rekening tegenspreekt, bestrijding, wederlegging
debateren	tegenspreken, weerspreken, ook bewijsgrond betwisten, wraken van getuigen
debattant	wederspreker, spreker
debatteren	tegenspreken
debere	moeten, verschuldigd zijn
debil	zwak
debilitas	gebrekkigheid
debilitate	door gebrekkigheid
debilitate senectutis	wegens seniliteit, door zwakheid, veroorzaakt door ouderdom
debiliteit	zwakheid
debitant	kleinhandelaar, winkelier voor loten verkoop
debiteur	schuldenaar
debitis	met, door verplichtingen
debitor	crediteur
debitrice	schuldenares
debitum	moeten, verschuldigd zijn, schuld, verplichting
debitus	verplicht, verschuldigd
debourseren	voorschieten van geld
debui	zie debere of debitum
debvoir	moeite, toewijding (in oud Frans), ambtsplicht, dat men schuldig is
dec.	afk. decanus, deken
decadentie	neergang, ondergang, verloop van zaken
decanatus(us)	dekenaat
decanus	deken
décapitation	onthoofding
décapiter	onthoofden
décédé(e)	overleden
décéder	overlijden, sterven
decedere	vertrekken, sterven
decem	tien
december,	zie decembris
decembre	zie decembris
decembris	december = 10e maand van het romeinse jaar, (dat begon op 1 maart), vaak aangeduid met een “ X “, zie ook ber
decempedator (juratus)	(gezworen) landmeter
decenier	hoofdman over 10 soldaten
decennis	tienjarig
deceptie	bedrog
decerneren	onderscheiden, bestemmen, verlenen
décès	het overlijden, sterfgeval
decessi	zie decedere
decessum	zie decedere
dechardeeren	ontlasten
decibat(ut)	zoals hij zei
decideren	vellen, beslechten, vonnissen, een geschil uitpraten
deciffreur	persoon voor het ontcijferen van geheimschrift
decifreren	afschilderen, betekenen
decima	tiende (was een kerkelijke belasting)
decima bladi	belasting op het veldgewas (tiende)
decima feni	belasting op het hooi (tiende)
decima gelimae	belasting op het stro (tiende)
decima novales	belasting op land waarop nog geen belasting is geheven (tiende)
decima torbonum	belasting op het turf (tiende)
decima veteres	oude tienden belasting op land dat al ontgonnen was
decimam antenmeridianam (circa)	rond (omstreeks) tien uur ‘s morgens
decimator	tiendenheffer
decimo	op de 10e , tiende
decimonono	negentiende
decimoquarto	veertiende
decimotertio	dertiende
decimus	tiende
decipiëren	bedriegen, uitstrijken
decisereeren	afschilderen, betekenen
decisie	einde van een geschil, vonnis, gewezen vonnis
decivator	bedienaar, kapelaan, rector
decken, deken	hoofd van een kapittel
deckstocken	takken aan de buitenzijde van een gebundelde bos hout
decla	afk. déclaration, verklaring, betuiging, aangifte, opgave,
declarans (declaravit) se scribere non posse	verklaarde(n) niet te kunnen schrijven
declarare	verklaren
declaratie	verklaring, aanwijzing
declaratie debatteeren	een rekening tegenspreken
declaratio nullitatis matrimonii	nietigverklaring van het huwelijk
déclaration,	aangifte, verklaring
declareeren	zie declarare
declareren	zie declarare
declinatie	buiging, afwijking
declinatoire exceptie	hulpmiddel om van de rechter af te gaan, afwijking, afwijzende verwering
decline(e)ren	afwijken, afgaan, van de rechter daar men voor betrokken is afwijken, iemands aanzien verkleinen, van de hand wijzen ook, weigeren
decnagel	daknagel
decollare	onthoofden
decollatio (johannes)	onthoofding van johannis, 29 augustus
decollatus	onthoofd
decreet	besluit, overheidsbevel
decreet van apprehensie	besluit van de rechter om iemand in hechtenis te nemen
decreetbrief	schrijven waarin de besluiten zijn opgenomen
decrete	zie decreet
decreteren	besluiten, bevestigen
decretieren	voorschrijven, bevelen
decretum	beslissing
decsteen	deksteen
dectegel	dakpan
decuisius	de overledene, de erflater
dede	afk. dedite, afkoopsom, herroeping, intrekking
dedi	ik heb gegeven, geven
dedicatie	toe-eigening, opdracht, opoffering
dedicatio	kerkwijding, kermis
dediceeren	toe-eigenen, toewijzen
dediceren	opdragen
dedit	ik heb gegeven
deduceren	beleden
deduceren	verhalen, verklaren
deducieren	afleiden
deductie	verhaal, beleiding ?, bericht, afgeleide waarheid, uiteenzetting
deduut	volop van iets hebben
deeg	voordeel van hebben, mengsel van meel en water/melk
deel	dorsvloer, plank, gedeelte van boerderij, een aantal in boekvorm gebonden bladeren of katernen
deelaghtigh	(aan) deel genomen
deelban	proces van boedelscheiding
deelboeck	register waarin de verdeling van de erfenis werd opgetekend
deelbrieve	boedellijst, van de goederen in een sterfhuis
deeldach	dag waarop de verdeling van de erfenis plaats vind
deelder	zie deeler
deeler	erfgenaam
deelgelt	beloning voor het regelen van de erfenis
deelhebber	die aandelen bezit in een onderneming
deellike	gedeeltelijk
deelloos	uitgesloten als erfgenaam
deelman	rechter of scheidsman in zaken over boedelscheidingen
deelnare	medestander, deelgenoot
deelnemer	erfgenaam
deelrolle	staat (lijst) van de goederen in een sterfhuis
deelsam	deelbaar, verdeelbaar
deelsamheit	onderworpen aan de verdeling tussen de erfgenamen
deelvoochdij	tijdelijk voogdijschap bij een sterfgeval tot de voogden zijn aangewezen
deen	lompe kerel
deer	leed, ongemak, hinder
deerlijc	schadelijk, nadelig, bedroefd
deern	jong meisje
deerre	hij die schade aan iets toebrengt
deesse	afwezig zijn, missen
defaljant	die in gebreke blijft te komen
defaljeren	missen, in gebreke blijven, bankroet spelen
defalkieren	afkorten
defalqueeren	zie defalqueren
defalqueren	afslag strekken, wegnemen, afsnijden
defalt	gebrek, verstek
default	gebrek, als men in rechten ten bescheiden (ontbieden) dage niet en komt
defect	gebrekkig. niet functionerend
defect, bij…	bij ontbreken
defectu (o) virium	in gebreke van krachten
defendeeren	zie defenderen
defenderen	beschermen, beschutten, verwerren (verwarren), bepleiten
défenseur	advocaat, beschermer
defensie	verdediging
defensijf	weerbaar
defere,	brengen
defereren	aanbrengen, overgeven, opdragen, verklikken
deff	afk. deffunt, overleden, gestorven, wijlen, zaliger ook, afk. déffendeur,
deficiëren	ontbreken, missen
definitijf-vonnisse	eindvonnissen
definitiva (sententia)	eindvonnis
definitivus	definitief, eind -....
deflorata	ontmaagd, schoffering
defloratie	schoffering, ontering, violatie, verkrachting
defloreren	schofferen, schenden, onteren
deformeren	lelijk maken
defraudatie	verkorting
defrauderen	bedriegen, verkorten
defroyeren	kostvrij houden, voor iemand de kosten betalen
defunct(i)(us)	overleden
defuncta	overledene
defunctus	overledenen
defunctus sum	zie defungi
defungi	overlijden
défunt	overleden, gestorven, wijlen, zaliger
degenere(e)ren	ontaarden, uit den aart slaan, de goede eigenschappen verliezen, zijn geslacht niet volgen
deglubitor	vilder
degoute	walging
degouteren	walgen, onsmakelijk maken
degraderen	afzetten, vernederen
deguiseren	vermommen
dei	van god
dei gratia	door de gratie gods
deilre	zie deeler
deimat	zie deimt
deimpt	zie deimt
deimt	oppervlaktemaat, 1 deimt is de oppervlakte welke men kon maaien in een dag, gevonden diverse maten tot 400 vierkante roeden ook, gevonden 0,4-0,8 ha
dein	damhert
deinde	vervolgens, opvolgend, daarna
deken	hooft van het kapittel, geestelijk ambt. ook, oudste lid van een gilde, hoogste in rang in een gilde ook hoofdman van een rederijkerskamer
dekenier	overste over tien man
dekker	lei -, riet -, pannendekker
del	laagte
delabeeren	zakken, dalen, afzwaaien
delaj	uitstel
delatie	overdracht
delatio juramenti	deling van eed
delatum	brengen
delatus van deferre	gebracht
delectatie	behagen, genoegdoening, verlustiging, vermaak
delecteren	verlustigen, vermaken, behagen
delegatie	afvaardiging, bevelen, overzetting, overdracht
delegeren	bevelen, uitkiezen
deliberare	overleggen, (van iets)
deliberatie	beraadslaging, bezinning, opzet
deliberato	met opzet
delibere(e)ren	beraden, beraadslaging, bezinnen, overwegen, bedenken, overleg
deliberen	krenken
delicaat	lekker, teer, zacht
delicaet	zie delicaat
delict	misdaad
delictum	zie delict
delinge	uitkering van een erfdeel, aandeel in bv de uitrusting van een schip
deliniëren	afpalen, afmeten, aftekenen
delinquant	dader, misdoener, misdadig, ook bevloering, vloer
delinque(e)ren	misdoen, verbeuren
deliratie	raaskalen, onzin uitkramen
delire(e)ren	revelen (onbeduidende praat uitslaan), raaskallen, zinneloos zijn, leuteren
delirium	waanzinnigheid
delivre(e)ren	bevrijden
delle	laagte
delle	dal, laagte
delling	vallei, dal, kuil
deloge(e)ren	verhuizen, verplaatsen
delphi	Delft
delphium	zie delphi
deluw	doods, loodkleurig
delve	gracht, sloot
delver	grafdelver, graver bij grondwerken
delvinge	Het graven van....
deman	afk. demandee, vraag verzoek, eis wens
demanderen	bevelen, belasten
demen	duister worden, avondschemering
demeurant à .......	geboren te ........, wonende te ........
demi frère	halfbroer, stiefbroer
demi soeur	halfzus (ter), stiefzuster
demigr(e)eren	verhuizen
demigratie	zie demigr(e)eren
demigravit	overleden, verhuisd
demissie	vernedering, afzetting
demission de biens	afstand van goederen aan de vermoedelijke erfgenamen mits zekere verplichtingen en voorwaarden
demiteeren	afzenden, afzetten, afdanken
demitterent	af zenden
demoliëren	verdelgen, afbreken, afwerpen
demonstratie	vertoog (verhandeling), aanwijzing, na noeming ?, betoog
demonstreren	betonen, aanwijzen
demoveeren	verplaatsen
dempen	verstikken, worgen, ook ergens een eind aanmaken
demping	ombrengen
den	afk. denier, zilverling, 1/12 sou, penning, duit
den hoop	bij elkaar
den penning XVI	op elke 16 penningen één penning = 6,25%
den sonnenopganck	het oosten, waar de zon opgaat. als plaatsbepaling gebruikt
denaris	betaalmiddel, 12 denaris =1 schelling
denarius	penning
denatus	gestorven
denegatie	ontzegging
denege(e)ren	ontzeggen, afzeggen
dengler	magere hein, man met de zeis
denier	betaalmiddel 1 denier = 3 miten. de dinier was de voorloper van de penning
dennen	op een zolder opslaan, ook dennenhout
denominatie	voorstelling, roeping
denomineren	voorstellen, stellen, beroepen
denot(e)eren	beduiden, betekenen
denumeratie	aftelling
denumere(e)ren	afrekenen, aftellen
denunciatie	aanzegging
denunciatio(-ionis)	(huwelijks)afkondiging
denuncieeren	aanzeggen
denunciëren	zie denuncieeren
deo juvente	met Gods hulp
deo optimo maximo	aan de heerlijkste opperste god (vaak op grafzerken vermeld)
deo optimo spiritum dedit	gaf aan god de Allerhoogste zijn geest
depecheren	afvaardigen
depeches	afvaardigingen, berichten
dependeert	afhangt
dependentie	het gene ergens aan, of toe behoord, afhankelijkheid
dependeren	aanhangen, ergens toebehoren, afhangen
depingeeren	afschilderen
deplor(e)eren	beschreien, bewenen
deploratie	zie deploreren
depofanten	getuigen
depofeeren	zie depofanten
depofietie	zie depofanten
depofito	uitgezet op geld winst
depofitum	bewaargeving, waarneming
depone(e)ren	ter hand stellen, neerleggen, in bewaring geven; ook, getuigen in rechten, verklaren,
deponent	hij die verklaart , getuigt, getuige
deporte(ee)ren	afzetten
deportement	afzetting
deposant	hij die verklaart
deposanten	getuigen
deposeren	getuigen, in depot zetten, betuigen
deposifideeren	iemand uit zijn goed zetten
depositie	verklaring, getuigenverklaring, betuiging
depost	naschrift, latere opmerking
depraveren	kwaad maken, verergeren
deprehende(e)ren	vatten, grijpen, gewaar worden
depresfie	verdrukking
deprimeren	neerslachtig maken
deputaat	afgevaardigde
deputeren	iemand officieel aanstellen, afzenden, afvaardigen
derdalve, derdalf	twee en een half
derde gebod	3e afroep in de kerk voorafgaand aan huwelijk, in kerkboek soms aangegeven met 3 streepjes ( iii )
derdeel	derde deel
derdehalfe	anderhalf, een heel en een half, ook, gezien met verklaring twee en een half
derdelinc	neef in de derde graad, achterachterneef, ook een benaming voor een weefsel
derdeman	vennoot van een onderneming met 33% van de aandelen
derdendeel	het derde gedeelte
derelicta	weduwe
derf	ongezuurd, opgerezen
derisie	spot, gek
derivatie	afkomstig, afleiding
derive(e)ren	omlaag vloeien
dermgarde	zie darmgarde
derogeren	afbreuk doen, inbreuk maken, afwijken van de wet ook, afbreken, te niet doen, ontrekken
dersch	dorsvloer, dorsdeel
derschen	Dorsen, ook, slaan, kloppen
derschere	dorser
derscherie	dorsvloer
derschvloer	dorsvloer
dersten	zie dersch
derten	dartel, lichtzinnig
dertienavont	de avond voor Driekoningen
dertiendach	Drie-Koningen, de dertiende dag na Kerstmis
dertiendehalf	Munt, 12,5 stuiver
des fiez a lúsage de france	leenrecht van de streek rondom Parijs
desadvoyeren	afstemmen, van geen waarde houden
desbandeeren	ontslaan, loslaten
desc	afk. descendance, nakomelingschap, nakomelingen, nageslacht
descendens	nakomeling
descendenten	afstammelingen, kinderen, kleinkinderen etc., nakomelingen
descendere	overlijden
descenderen	nederdalen
descendi	ik stam af van
descensum	overleden
describeren	beschrijven, herbeschrijven
descriptio	beschrijving
desere(e)ren	verlaten
desert	niet meer ontvankelijk
deservitor, -is	bedienaar van de parochie, waarnemend pastoor, koster
desherence	bij ontstentenis van wettige erfgenamen vervalt de erfenis aan de staat
desidere(e)ren	vereiste, begeren
designatie	beduiding, toewijzing
designeren	betekenen, beduiden, aanwijzen
desisteren	afstand doen, ophouden, aflaten, afhouden
desolaet	mistroostig, verlaten, troosteloos, verwoest
desoleren	bederven
desordre	wanschik, wanstaltig
despensier	schafmeester ( bestuurder)
desperaat	zonder hoop, twijfelmoedig
desperatie	wanhoop, twijfelmoedigheid
despereren	wanhopen, twijfelen
despiciëren	afzien, versmaden, verachten, afkeuren
despondieren	zich verloven
dess	afk. dessus, bovenkant, bovenste deel
dessein	oogmerk, doel, plan, opzet, voornemen
desselven	van deze (persoon)
desservant	zie deservitor
dessin	ontwerp, tekening
desspect	wanstal, wanschik
destinatie	schikking, bestelling, bestemming
destineren	toeschieten, bestellen
destitueren	verlaten
destituëren	ontzetten, verlaten, verstellen, versteken
destitutus (sensibus)	van zijn zinnen beroofd
destorbance	oploop
destourneeren	afwenden
destruëren	verdelgen, vernielen, verwoesten
desunt	zijn afwezig
deszendent	nazaat, opvolger
deszent(-orium)	nazaatvolgorde
deterioreren	erger maken,, verslimmen, verergeren
deterioriatie	verergering, bederf, verval
determineren	afpalen, besluiten
deterreren	vervaart maken, afschrikken, opsporen
detestabile	walgelijk, lelijk
detestatie	afschrik, verfoeiing, afwering
detesteren	afweren, afgruwen, verafschuwen
detineren	ophouden, vasthouden, gevangen houden
detorqueren	verdraaien, anderszins voorstellen
detractie	aftrekking, erfkorting ook, achterklap
detractie trebellianicae	erfkorting van het vierde gedeelte van een overhandigde erfenis
detrahe(e)ren	zie detraheren
detriment	schade
detriveleren	bevrijden
dette ou créance	inschuld, ereschuld
detuli	brengen, ik heb gebracht
deu, dei	gods
deurcleet	gordijn als afscheiding
deurgepasseer	voorbijgekomen ( zonder te stoppen)
deurwachter	portier
deus in adjutorium	11e zondag na drievuldigheid
deus in loco sancto	10e zondag na drievuldigheid
deuske	gewicht, 1deuske = 2aas = 0,096gr.
deuskijn	gewicht gelijk aan 2 aas
deuvik	sluitpin van een vat
devaliseeren	afstropen, te niet maken
devastatie	verwoesting
devent	afk. Deventer
devies	wapenspreuk
devise	heraldiekteken, hoofdbalk,
devoir	plicht, uiterste best, vlijt, naarstigheid
devoir gedaan	de taak op zich genomen
devoleren	toevallen
devolutie	afgang, vermindering, verloop
devolve(e)ren	afkomen, afwentelen, afrollen
devoot	aandachtig
devotie	aandachtigheid
devotus	toegewijd, vroom
devoueren	prijsgeven
dewiele	terwijl
dexel	deksel
dexteriteit	behendigheid
deyer	deserteur
dezelve	dit, deze, die, zulks
dhtaon	afk. =habitatio, (be)wonen
diablerie	tovenarij
diablesse	feeks
diabolique	satanisch
diaconus noster	onze diaken
diak	afk. diaken
dianam (circa)	rond tien uur >s morgens
diarrhea	diarree
dib idie	tweedracht
dib imulatie	ontveinsing (als niet bestaande doen voorkomen)
dib imuleren	ontveinzen, verbloemen
dib ipatie	verstrooiing
dib iperen	verstrooien
dicere, dictum	zeggen
dichter	kleinzoon, kleinkind, afstammeling
dicit	hij zegt
dicit domininus ego cogto	23e zondag na Drievuldigheid
dicitur	wordt gezegd, wordt genoemd
dicke	dikwijls, vaak
dicketons	betaalmiddel waarde = ?
dicre	iemand die dijken aanlegt
dict.	afk. dicto, dictus, in het gezegde
dictae hereditates	genoemde erfgoederen
dicti anni	de genoemde jaren
dicto	in het gezegde
dicto logo	op de gezegde plaats
dictum	spreuk, zeggewoort (mondelinge verklaring); ook, het kort inhoud van een vonnis, gewijsde uitspraak van rechtbank,
dictum (est)	(er is) gezegd
dictus	gezegd, voornoemd die op de dag, genoemd, geheten
dicunt	zij zeggen
didymi	tweelingen
die	op de dag
die bibel int corte	een bundeling van oud testamentische boeken
die precedente	op de voorafgaande dag
die subsequente	de volgende dag
die(s), diei, diebus	dag
diebus	op de dagen
diede	verklaring
diedenisse	verklaring
diefclocke	avondklok
diefleyer	helper van de schout
dieflijc	gestolen goed
dieflike	op slinkse wijze
diefput	onderaardse gevangenis
diefrecht	recht op dieven van toepassing
dieftalich	gestolen
diefzak	broekzak, zak in een broek op de dij
diem suum clausit	sloot zijn levensdag af
diendwale	servet
dienink	pensionaris, raadgevend advocaat voor de stedelijke regeringen
dienlinc	zie dienink
dienstdierne	dienstmaagd
dienstgoed	leengoed
dienstrocke	ambtsgewaad
dierenepos	lang gedicht, zich afspelen in het dierenrijk
dierenlubber	castreerder van dieren
dierlike	plechtig
diertein	grove stof half garen half wol
dierum	dagen, van de dagen
dies	dag
dies feriatus	feest- marktdag
dies illa	deze dag
dies jovis	donderdag
dies lunae	maandag
dies martis	dinsdag
dies mensis paschae	4e zondag na Pasen
dies mercurii	woensdag
dies natalis	geboortedag, kerstdag
dies post albas	1e zondag na Pasen
dies saturni	zaterdag
dies solis	zondag
dies veneris	vrijdag
dies veneris parasceves	goede vrijdag
dieswegen	daarom
dieszak	binnenzak, zak in rok aan de binnenzijde
diete	honorarium voor schepen, baljuw etc.
diëte	leefmaat
diets	verzamelnaam voor alle dialecten (het diet = het volk), ook, gezien als Nederlands
diffamatie	zie diffameren
diffameren	schande nazeggen, faam faamroof, eerroof, laster oven, achterklappen, belasteren, roddelen, kwaadspreken,
different	geschil, onenigheid
differeren	verschillen, uitstel, uitstellen
difficijl	zwaar, moeilijk
difficulteit	zwarigheid, verschil
difficulteren	zwarigheid maken, moeilijkheid, zwaar
diffidentie	wantrouwen, ongeloof, ongelovigheid
diffideren	wantrouwen, samenstellen
diffrey	vergoeding van kosten
digamus	voor de tweede maal gehuwd
digereren	verdouwen (wegkwijnen), verteren,
digesta	vergaarde en het samen gestelde, uit getrokken of uitgelezen zaken
digestie	vertering
dignitarius	hoogwaardigheidsbekleder
digniteit	aanzienlijkheid, staat, waardigheid
dignus	waardig
digressie	uitlopen
diis manibus sacrum	gewijd aan de zielen van de afgestorvenen
dijamanten	puisten
dijcken	dijken
dijkdelver	dijkwerker
dijkgraaf	hoofd van een waterschap
dijkheer	lid van het dijkbestuur
dijkman	dijkwerker
dijkolderman	dijkheemraad
dijkrechter	rechter in dijkzaken recht spreekt
dijkschepen	de dijkheemraad
dijkschepper	dijkgraaf
dijkschrijver	secretaris van het waterschap
dijkscouwer	dijkraadslid belast met periodiek schouwen van de dijken
dijnentsland	leenland
dijstel	peen
dil	meisje
dilapideert	verwaarloost
dilapideren	(te loor doen gaan), door de billen lappen ?
dilatie	uitstel, sleping
dilatoire exceptie	hulpmiddel om de zak uit te stellen
dilator (exeptie)	vertragende verwering
dilatus	uitgesteld
dilay	uitstel
dilayeren	uitstellen, vertrekken, slepende houden
diligence	postkoets
diligent	naarstig
diligentie	ijver, inspanning aandacht
diligeren	lieven, liefhebben
dilirium	zie delirium
dille	zie dil
dimerie	gebied waar de tienden belasting geheven werd
dimidio	zie dimidium
dimidium	helft
dimidius,	half,
dimine	mijnheer, heer
diminuëren	verminderen, verkleinen
diminutie	vermindering
dimissio	uitzending van de apostelen, (15 juli)
dimissoriales dedi ad contrahendum matrimonium	ik gaf verlofbrieven voor het voltrekken van het huwelijk
dimissoriales litterae	geloofsbrieven
dimissus	gezonden (wanneer de bruidegom door zijn pastoor naar de parochie van de bruid gezonden wordt om daar te trouwen)
dimitteren	vrijlaten, vrijstellen, ontslaan
dimittieren	ontslaan, ontslaan van een verplichting, een bruidspaar overschrijven, dat niet in de eigen parochie wil trouwen, het krijgt dan geloofsbrieven (dimissoriales litterae) van hun pastoor mee waarin deze zijn instemming voor het sluiten , door een andere pastoor geeft voor het voorgenomen huwelijk
dimoveren	verdrijven, afwenden
dimsterheyd	schemering
dinc	rechtszaak, rechtspraak
dincbanc	rechtbank
dincdach	gerechtsdag, dag voor het pleiten bij het gerecht
dincgelt	geld ter bestrijding van de gerechtskosten, griffiekosten
dincgrave	voorzitter van de rechtbank
dinchuus	rechtbank, vaak ook het raadhuis
dincmeester	beambte die de dinctale int. Dinctale is een bedrag dat moet worden opgebracht worden voor afkoop van plundering en brandschatting
dincplichtich	verplicht om te verschijnen bij een rechtszaak
dincstoringe	verstoring van de orde op een zittingsdag
dinctale	de te gebruiken taal en uitdrukkingen bij de zitting ook in de processtukken
dinctrone	rechterstoel
dincvluchtich	zich onttrekken aan de gerechtelijke behandeling van zijn zaak
dincwerf	rechtszitting, berechting
dingboeken	boeken waarin opgetekend de processtukken, vaak niet meer dan alleen de namen van de partijen
dingelsdag	dag voor de rechtspraak bestemd
dingen	rechtspreken
dingepant	onderpand voor de gerechtskosten
dinger	rechter, ook, pleiter
dinghuis	raadhuis waar in de dingbank of vierschaar was opgesteld
dinging	terechtzitting
dinginge	zie dinging
dingmannen	getuigen
dingmeester	beambte die de dinctale int. Dinctale is een bedrag dat moet worden opgebracht worden voor afkoop van plundering en brandschatting
dingplicht der eigenerfden	de plicht om het rechterambt te vervullen
dingtael	terzake en duidelijke taal
dingwaarder	voorzitter van een “hoge” dingbank
dinxdach	zie dinxeldage
dinxeldage	dinsdag
diocèse	bisdom
diocesis	zie diocèse
diocesis leodiensis	van het bisdom luik
diocesis ruremondensis	van het bisdom Roermond
diploma’s	wapenbrieven
directe	regelrecht, gelijk
dirftalich	gestolen
dirimant	ongeldig makende huwelijksbeletsels zijn deze die de nietigheid van een huwelijk meebrengen de kerk heeft alle graden van verwantschap als ongeldig makend huwelijksbeletsel verklaard
dirimentibus	vernietigende beletsels
dirimentibus (impedimentibus)	( door, met) vernietigende beletsels
dirimeren	scheiden, afscheiden, ontdoen
disavantagie	nadeel
discedere	weggaan, zich verwijderen
discendenten	rechthebbende nakomelingen?
disceptatie	krakeel, redekaveling ?, redetwist over een in onderzoek zijnde vraag
disceptator	scheidsrechter
discepteren	krakelen, kijven
discerneren	onderscheiden, onderkennen
discessit	hij ging weg (= overleed)
discessus	dood (gegaan)
disch	armenbestuur
dischlaken	tafellaken
dischmeester	armmeester, armenbestuurder
discipline	(kerkelijke) tucht
discipulus	scholier, leerling
discoort	gebrek aan overeenstemming
discord	onenigheid, tweedracht
discordantie	twiststemming, verschil
discorderen	verschillen, twisten, tweedrachtig zijn
discourageren	moed benemen
discours	redevoering, praatje
discrepantie	verschil
discreperen	verschillen
discretie	ter bepaling van, bijv. het gerecht
discretus	verstandig
discureren	redeneren, redevoeren
discussem	zie discussi
discussi	betwisten
discutire	zie discussi
diserte	bespraakt
disgratie	ongunst (barsheid), ongenade
disignare	aanwijzen
disimilis	ongelijk
disjunctie	scheiding, verdeling
disjungeren	van een scheiden
disknaap	dienknaap
disolveren	scheiden, ontbinden
disordre	verwarring, wanorde
dispariteit	ongelijkheid, onparigheid ?, tegenstrijdigheid
dispensare	dispensatie verlenen
dispensatie	uitdeling, vrijstelling
dispensatio	dispensatie, ontheffing
dispensatio affnitatis	vrijstellen voor aanverwantschap
dispensatio consanguinitatis	vrijstelling voor bloedverwantschap
dispensatio in bannis	dispensatie in de (3) huwelijksafroepen
dispensatio in uno banno	dispensatie in één roep
dispensator	rentmeester
dispensavi	ik heb vrijstelling verleend
dispensavit, dispensavita	heeft dispensatie verleend
dispenseren	kwijtschelden, vrijstellen, uitdelen, vergeven, toestemmen
dispensier	uitdeler, schafmeester, hij die afweegt
displiceren	mishagen
disponeeren	zie disponeerende
disponeerende,	beschikkende over
disponeren	schikken, beschikken
dispoost van lichaam	niet gezond van lichaam
dispositie	een ordentelijk bestelling, of beschikking
dispositie, dispositum	beschikking, wilsbeschikking in testament
dispositijf	kort inhoud en besluit. ook,, de conclusie van een proces dat beschreven moet worden
disputatie	redekaveling
disputeren	redekavelen, twistpunten
dissel	kromme bijl, houweel
dissenteria	dysenterie
dissentie	tweedracht, onenigheid, verschil van mening
dissentieren	oneens zijn
dissertatie	redenering
dissimuleren	veinzen
dissoluit	zie dissolutie
dissolutelike	losbandig
dissolutie	ongebondenheid, losheid
dissoluut	ontbonden
dissolveren	ontbinden, los maken, ontknopen
dissoneren	kwaad spreken
dissuaderen	ontraden, afraden
distentie	uitspansel, uitbreiding
distinctelijk	letterlijk
distinctio	onderscheid
distinguëren	onderscheiden
distractie	aftrekking, uitdeling
distraheren	aftrekken, uitdelen, verkopen
distributiva	begevende
ditionis caesariae	onder keizerlijk gezag, dito in een rijksland
dito	op de zelfde dag
diurnus	een dag durend
diuturna infirmitate	na een langdurige ziekte
diuturna languore	na een langdurige ziekte
divers	ongelijk, verscheiden
diversimode	het zelfde
diverteren	afwenden, ontwenden, aftrekken, afleiden. item, zg ergens onthouden
divideren	verdelen, scheiden
divinatoire	wichelroede
divineren	raden
divisie	deling, scheiding
divortatus	gescheiden
divortie	echtscheiding
divortie, divortium	echtscheiding
divulgeren	gemeen maken, ruchtbaar maken, verspreiden
dix	afk. dixème, tiende, tien
dix huit	achttien, achttiende
dix huitième	zie dix huit
dix neuf	negentien, negentiende
dix neuvième	zie dix neuf
dix sept	zeventien, zeventiende
dix septième	zie dix sept
dixi	hij/zij heeft gezegd, zeggen, ik zei
dixième	zie dix
dixirunt	zie dixi
dixit	zie dixi
dlla.	afk. domicella, juffrouw, jonkvrouw
dmt	afk. demeurant, overigens, afgezien daarvan, trouwens,
dmt	afk. dernièrement, onlangs, laatst, kortelings
dna.	afk. domina, vrouwe des huize
dnus.	afk. dominus, heer des huize
dobbe	kuil of een in het veen gegraven water
dobbel	gouden en zilveren munten
dobbeleel	dwarsbalk die de steekbalken draagt, schoorbalk
dobbelet	kledingstuk met omslagen, een gevoerd kledingstuk
dobbeloen	gouden munt
dobbelsaelde schoun	dubbel gezoolde schoen
dobbelsindael	neteldoek
doblier	schaal, schotel
doceren	betogen, uitdragen, les geven
dochterkint	kind van een dochter
docieren	onderwijzen
dockenspel	poppenkast
dockepop	pop, ook klos, blok
docsael	galerij meestal voor het orgel bestemd voor het zangkoor
doctissimus	zie doctus
doctus	geleerde, zeer geleerd
documents d'archives	archiefstukken
dode hand	geestelijke liefdadige instelling
dodebare	lijkbaar
dodehuus	sterfhuis
dodemaker	doodgraver
dodenbeziener	lijkschouwer
dodendrager	begrafenisdienaar die de lijkbaar draagt
dodenisse	zelfmoord
dodenroeper (ambt)	aanspreker van een overlijden
dodensanc	lijkzang, liederen bij een begrafenis
dodensarc	stenen doodskist
dodenvat	lijkkist, doodskist
dodenvat	doodkist
dodenvoerder	begrafenisondernemer
dodenvuur	brandstapel
doderbussteen	loden of stenen kogel voor de donderbus
dodewonde	dodelijke wond
dodinge	de akte waarmede een oudere akte krachteloos wordt
doe	toen
doeccoffere	koffer voor het linnengoed
doeckgewant	driehoekige doek, halsdoek welke over de borst gekruist werd
doelhuus	gildehuis van de schutterij
doelknaap	bediende in het gildehuis van de schutterij
doelput	greppel tussen twee akkers
doemdeken	deken van een kapittel, meestal de oudste van de domheren
doemen	veroordelen, kwaadspreken
doemhere	kanunnik, domheer
doemproost	proost van een domkapittel
doemsel	veroordeling
doen cond	geven bericht van
doen kundich	maken bekend
doende craghte dezes	bij deze, door middel van dit
doernebosken	doornstruik
doerschoeringe	doorbraak, bv van een dijk
doets	ingemetselde grootte koperen ketel, ook, vaak van ijzer
doeze	lompe meid, ook, domme meid
dofsteen	tufsteen
doft	wachthuis
dog	maar
dogedich	lijdzaam
dogen	gebukt gaan onder een leed
dogter	dochter
dokkenmaker	die de stropoppen maakt voor tussen de pannen
dol	dwaas, gek
dolator	timmerman, meubelmaker
dolch	wond
dolchmaet	afmeting van een wond door een dolk- mes- etc. steek was bepalend voor de strafmaat
doleantie	beklag
dolendranc	slaapdrank
doleren	treuren, klagen
dolerende	klagende, treurende
doleur	pijn
dolhuus	gekkenhuis, krankzinnigengesticht
doliarius	tonnenmaker, kuiper
dollaert	domoor, domkop
dolledolk	korte degen
dollenhuis	gekkenhuis
doloribus partus	barensweeën
dolsinnich	krankzinnig
dom	afk. domestique, dienstbode, bediende, huishoudelijk
domdeken	deken van het dom kapittel van een kathedraal of domkerk
dôme	kathedraal
domeinen	heerlijke rechten, rechten en inkomsten van de staat
domesticquen	plaatsgebonden personen
domestiek paap	huispriester
domestijq	huisgenoot
domheer	lid van het domkapittel
domheer	lid van een kapittelkerk
domicella	jonkvrouw (dochter van de heer)
domicellus	jonkheer
domicile	woonplaats, verblijfplaats, vestigingsplaats
domicili citandi	woonplaats gekozen
domicilie kiesen	plaatse nemen en kiezen, in plaats van woonstede
domicilium	woning, woonplaats
domina	vrouwe
dominant	een erfelijke aanleg, die in het verschijningsbeeld sterk naar voorkomt en andere erfelijke aanleg overheerst
dominateur	een heer.
domine ne longe	1e zondagvoor Pasen
domineespel	spel noemen we nu domino
dominica	zondag
dominine in tua misericordia	1e zondag na Pinksteren
dominium	heerlijkheid, domein
domino obiit	is gestorven in de heer
dominus	heer, titel voor ridders en geestelijken
dominus fortitudo	5e zondag na Drievuldigheid
dominus illuminatio mea	3e zondag na Drievuldigheid
domistadium	hofstede, huiserf
domle	afk. domicile, woon-, verblijfplaats, vestigingsplaats, woning
dommelweke	de week voor Pasen
dommen	zie doemen
domo propria	eigen huis
domproost	hoofd van een domkapittel
domus, domum	huis, naar huis
donatie causa mortis	schenking ter zake van de dood
donatie inter vivos	gift onder levenden, een geschenk bij leven
donatio	schenking, gift
donatio causa mortis	gift ter zake van de dood
donation	schenkingsakte
donc	hoger gedeelte in een lager gelegen land, ook, kelder voor opslag graan
dondeine	belegeringsgeschut, blijde-achtig
donderbaert	huislook
donderbus	zwaar grof geschut, kanon
donderbus schieter	soldaten die de donderbus afschieten
donderbuscloot,	loden of stenen kogel voor de donderbus
donderbussteen	zie donderbuscloot
dondercloot	kogel van lood of steen voor de donderbus (kanon)
donderdach	donderdag
donderglas	soort barometer
donderweder	onweer
donjon	ronde (woon)toren van een kasteel
donkercamere	donkere gevangenis
donkeringe	schemering
donkernisse	duisternis
donnen	uitrekken
donslach	een slag of klap waarbij een buil ontstaat maar geen bloed vloeide
doochsiec	runderziekte
dood	heraldiekteken, weergegeven als geraamte met zandloper en zeis
doodbus	urn
doodcleet	lijkwade, doodskleed
doodehuys	zie dodehuus
doodelick kranck	doodziek
doodeur	deur in het huis welke alleen werd gebruikt door bruidspaar of voor begraven
doodhulp	aflegger van een dode
doodsbeenderen	heraldiekteken, weergegeven met gekruiste dijbeenderen
doodsberichten	overlijdens aankondigingen
doodslager	moordenaar
doodtslach	moord, ook, dodelijke slag toebrengen
doof	krankzinnige, ook een dove
doom	damp, wasem
doopgetuygen	doopgetuigen
doopjen	saus
dooppanne met een dexel.	doopwaterpan
door	deur, ook dwaas, gek
door order	op last van, op bevel van
doorgader	valdeur
doorgriefd	(dodelijk) verwond
doorhangel	scharnieren, hengsel
doorhoeder	deurwaarder, portier
doornebomen	meidorens
doorpel	dorpel
doorpost	deurpost
doorstille	deurstijl
doorstoten	doodsteken
doorstrijken	geselen, afranselen
doorwachter	zie doorhoeder
doot	dood, gestorven
dootban	aanklacht wegens doodslag
dootban	doodslag
dootbedde	sterfbed
dootbier	lijkmaal
dootcoop	het bedrag dat betaald moet worden als het leen bij de dood van de leenman overgaat in andere handen
dootcussen	hoofdkussen bij een dode
dootdrachtich	moorddadig
dootdrager	lijkdrager, drager bij een begrafenis
dootdsonde	doodzonde
dootevel	dodelijke ziekte
dootgelt	bijdragen door de gilde-leden voor het houden van missen
dootghicht	dodelijke kramp
dootgravere	grafdelver
dootkiste	doodskist
dootlage	moeras, poel
dootnepe	Lijk-verkleuring
dootquale	dodelijke ziekte
doots	dood
dootschult	de uit het overlijden voortvloeiende kosten
dootschutte	dodelijke pijl
dootsgebeente	doodsbeenderen
dootsiecte	dodelijke ziekte
dootslachtich	een doodslag begaan
dootslagersgoet	in beslag genomen goederen van iemand die een doodslag heeft gepleegd
dootstat	sterfhuis
dootval	dood door een noodlottig ongeval
dootvat	doodskist
dootvede	dodelijke vijandschap
dootwonde	dodelijke verwonding
dooyen	wegkwijnen
dop	knop, schotel, iets dat rond is
dope	doop, onderdompeling
dopen	sukkel
dopmaker	verkwister
doppeler	dobbelsteenmaker, dobbelsteenspeler
doppen	door een houten pen verbinden
dorch	door
dordraci	te Dordrecht
dordracum,	Dordrecht,
dore	deur
doreabeiden	folteren, pijnigen
dorebloet	doorbloed
dorebouwen	doorkneden
dorebranden	platbranden
dorebroeyen	met kokend water overgieten
doredoen	doorhalen
doreersnoer	(verguld)haarband, haarlint
doregat	schietgat, ook een zeer diepe wond
doregeselen	tot bloedens toe geselen
dorenkyst	huisje waarin gevaarlijke krankzinnigen werden opgesloten
dorenluke	vensterluik
dorepinen	ter dood martelen
doreplamen	doorschrappen
doreren	vergulden
doreroven	plunderend voorbij gaan
doreschieten	het in gelijke delen verdelen van een erfenis
doresieden	verbranden
doreslach	vergiet
doretraliet	met tralies bezet
dormientes septem	langslaper, zevenslaper 27 juni
dormter	slaapzaal, meestal in een klooster
dornboom	doornstruik, meidoorn
dornsche	te verwarmen vertrek
dornstag	donderdag
dorpberader	dorpsburgemeester
dorpelmeid	niet inwonende dienstmeid
dorpelsteen	stenen drempel
dorpman	dorpeling, ook boer op een pachthoeve
dorpmeester	burgemeester
dorprecht	recht dat gold in bepaald dorp
dorpsbode	dienaar van het dorpsbestuur, had bepaalde functies in het dorp
dorpsboeck	register waarin aangetekend de belastingen
dorpscomme	kist waarin de bijzondere oorkonden van het dorp werden bewaard
dorpswachtmeester	veldwachter
dorpwijf	boerin
dorremaent	maart
dors	omslag, keerzijde van een brief
dorsum	rugzijde
dos adventitia	het door de vrouw in het huwelijk ingebrachte goed
dos inter nuptias	bruidsschat, huwelijksgift
dos profectitia	het door de man in het huwelijk ingebrachte goed
dos receptitia	terug te geven bruidsschat,
doswech	weg van 10 voet breedte, smalle landweg
dot	bruidsschat, peet, peetoom
dotalitium	lijftocht
dotatus	geen steun meer genieten
dote	huwelijksgoed
dotecum	Doetinchem
doteren	begiftigen, ten huwelijk geven
dötin	meter, peettante, huwelijksgift
dottor	doctor
doüagiere	weduwe en boedelhouder
douarie	deel van de gemeenschappelijke goederen die toebehoorde aan overlevende echtgenoot, weduwnaar, of weduwe
doüarie	bruidsschat, morgengave
douariére	adellijke weduwe
doublet	dubbel exemplaar
douck	doek
douze	twaalf, twaalfde
douzième	twaalfde
doven	krankzinnig
doy	malloot
doyts	duiten, betaalmiddel, 1 doyts = 1/8 stuiver
dp.	afk. op huw. akte, doopplaatsen
dpt	afk. d’ une part... d' autre part, aan de ene kant ... aan de andere kant,
dql	afk. duquel =lequel, die, dat, welke, hetwelk
drabclocke	avondklok, sein om te stoppen met werken
drachma	gewicht, 1 drachma = 3,906 gr
drachtig	zwanger
draelgast	klaploper
draetnagel	draadnagel
draeyboom	slagboom
drafboer	knecht die het draft (afval van granen en zaden bij het brouwen) afvoert
dragersgilde	zakkendragers gilde
dragioor	dessertschaaltje
dragma	zie , drachma
dragonder	cavalerist bewapend als een infanterist
dragts	gedragen, (tijdens zwangerschap)
drap	laken, wollen stof, lijkkleed
drapier	lakenfabrikant
drecstede	mestvaalt
dreet	scheet
drefschuer	hagelbui
drefsnee	sneeuwstorm, jachtsneeuw
dreft	onstuimig, ook doorwaadbare plaats
drei	draai
dreifaltigheitsfest	Drievuldigheidfeest, 1e zondag na Pinksteren
dreiköningstag	Driekoningen 6 januari
dreizehnter tag	dertiende dag 6 januari
drenke	drinkplaats voor vee
drentse roede	lengtemaat = 4,12 m, onderverdeeld in 14 voeten
dretsoor	dressoir, buffet
dreunen	schudden
drevelen	draven
dreyer	draaier
drgn	afk. dragonder
drie stuivers penning	munt 17e-20e eeuw , gelijk aan 3 stuivers
drie-guldenstuk	muntsoort, waarde gelijk aan 60 stuivers
driebeen	houten driepoot om zware gewichten op te tillen
drieblad	heraldiekteken, klaverblad zonder steel met in punt uitlopende bladeren
driedeel	driekwart
driegroot	betaalmiddel, waarde anderhalve stuiver = zeven en een halve cent
driegrootspenninck	betaalmiddel, zilveren munt uit de tijd van ?
drielander	betaalmiddel, zilveren munt
dries	open pleintje, meestal driehoekig, met in het midden een drenk of drinkplaats voor het vee, ook, braakland,
driesch	zie dries
driest	zie dries
drievoet	drievoetig tafeltje
drijdarm	vreetzak
drije sondaeche proclamatien	afkondiging op 3 opeenvolgende zondagen
drinccop	drinkbeker
drincnap	nap, houten drinkbeker
drinkelbier	bier voor eigen gebruik, zelf gebrouwen bier
drits héréditaires	aangeboren rechten
droefaard	ellendeling
droes	duivel
droggeldoec	droogdoek
droggen	kruiden
drogmeester	kruidenmenger, drogist soms ook apotheker
droit d'ainesse	eerstgeboorterecht
droit de desherence	de leenheer bezat het recht de goederen van de leenman in bezit te nemen indien zich, bij diens overlijden, geen erfgenaam aanbood
droit de formariage	huwelijk buiten het rechtsgebied van de landheer, recht betaald om dat huwelijk aan te gaan
drommer	steunpilaar
droochscheerder,	lakenscheerder, lakenbereider
droogscheerder	zie droochscheerder
drop	druppel
droppen	lekken
dropsteen	soort kalksteen
dropte	ruimte tussen twee huizen (voor afvoer dakwater)
drossaard	drost, baljuw, ook legeraanvoerder
drossaardschap	gebied van de drossaard
drossardus	drossaard, drost, benaming voor drossaard, baljuw en schout in Noord-Nederland
drost	ambtenaar die belast was met het toezicht op de justitie en het terugdringen van misdrijven die niet onder de gewone rechtspraak valt
drostin	vrouw van de drost
druil	minnespel
druit	kerel
drumpelmeid	dienstmeisje dat niet inwonend was
drusoburgum	Doesburg
druut	vriend, makker
druwewoert	bedreigingen
druypens	glooiing, helling van dijklichaam
ds.	afk. op huw. akte, dispensatie
dtb	afk. doop-trouw- en begraafregisters
dubbel	uitschrift, afschrift, gros
dubbeld’uw	baljuw
dubbele grafstede	graf in de kerk voor twee personen
dubbele stuiver	muntsoort, waarde gelijk aan 2 stuivers
dubbelsoldenaar	(keur) huursoldaat die dubbele soldij ontvangt
dubben	verdrinken, onderdompelen
dubiteren	dubben, twijfelen
dubitum	twijfelen
dubium	twijfel
dubler	timmerman
duc	hertog
ducas	ducaat
ducatu geldriae	in het hertogdom Gelder
ducatu limburgensi	in het hertogdom Limburg
ducatus(us)	hertogdom
ducentesimus	200e
ducenti(esimus)	tweehonderd (ste)
duché	hertogdom
duchesse	hertogin
ducissa	hertogin
ducussio(nis)	het betwisten (van bv een vordering)
dudmala / dumella	dommel
dufsteen	tufsteen
duijstermaent	december
duim	lengtemaat = 2,54 cm, oorspronkelijke de breedtemaat van een menselijke duim
duimekruit	geld
duimelen	drukken
duimijseren	handboeien
duimschuive	duimschroeven
duis	duiten
duist	duizend
duit	Koperen munt, betaalmiddel, waarde = 1/8 deel van stuiver
duits(zn)	Germaans, Nederlandse taal
duitse	Nederlander (lees als diets)
duizendhout	hoeveelheid, 1 duizendhout = 1011 stuks
duker	duiker, verlaat, sluisachtig
dukke	zwangere vrouw
dukketon	betaalmiddel, zilveren rijder
dul	woest, razend
dulciarius	suikerbakker
dulde	bouwvallig
dum	tijdens, toen hij leefde
dum clamarem ad dominum	9e zondag na Drievuldigheid
dum medium silentium	zondag na kerstmis
dum viveret	tijdens zijn leven
dundoekse (kap)	van fijn linnen (gemaakte kap)
dunnebier	slecht bier, meestal licht bier voor eigen gebruik
duo	twee
duo et viginti	twee en twintig
duodecennis	twaalfjarig
duodecim	twaalf
duodecimus	de twaalfde
duodetriginta	acht en twintig
duodevicesimus	achttiende
duplex	dubbel, twee keer
duplex vidua	tweemaal weduwe
dupliceren in regten	als den verweerder antwoord op het wederantwoord, of de repliek van den aanlegger, en is als een verdubbelt, ofte wederantwoord, het welk dupliek genoemd werd
duplicieren	tweede antwoord geven
duplijcque	wederwoord op de repliek van de eiser
duplikieren	verdubbelen, overschrijven in gelijke vorm
duplique	zie duplijcque
durabel	duurzaam, langdurig
durg ordinantie van	op last van
durninum	Deurne
duske	boerenmeisje
duufgat	duiventil
duufhuus	grote duiventil
duumiser	duimschroef, ook handboei
duvecot	duivenhok
duvelerie	duivelskunsten, toverij
duvelinne	duivelin
duvelvolen	naar de hel gaan
duver	doffer
duwagiere	een weduwe met goederen
duware	lijfrente voor een vrouw, huwelijksgift
duwariën	een kapitaal voor een lijfrente voor een vrouw vastzetten
duwer	wapen voor een belegering, soort blijde
dux	aanvoerder, hertog
duxit in matrimonium	huwde
duysenten	duizendste
dvt	afk. devant, voorkant, voorzijde
dwael	zie dwale
dwael	doek, handdoek
dwaelrecke	handdoekenrek
dwaen	schoonmaken
dwaesege	dwaze vrouw
dwale	doek, handdoek
dwanc	dwang, drang
dwancslot	kerkerslot
dwarsbalk	heraldiekteken, gevormd door twee horizontale lijnen in het midden van het veld ,ook, faas of balk genoemd
dwarsbalkgewijs	faasgewijs, heraldiekteken, figuren zijn zodanig geplaatst alsof zij een dwarsbalk vormen
dwarshout	galg
dwelier	handdoekenrek
dwerre	dwarsgreppel
dwersbalc	dwarsbalk
dwersbile	tweezijdig snijdende bijl
dwersgrave	dwarsgracht
dwerslove	afdak
dwerssloot	dwarssloot
dwinghuis	tuchthuis
dysenteria	buikloop
dysenterie,	zie dysenteria
dysuria	moeilijkheid om te urineren

Klik op de letter van uw keuze om een andere lijst te bekijken